Lưu ý quan trọng: Biểu đồ là biểu đồ Nến Tháng (1M), nghĩa là mỗi cây nến đại diện cho toàn bộ diễn biến giao dịch trong một tháng.
I. Phân tích của Chuyên gia Lịch sử: “Những Chương Sách Đã Viết”
Nhìn vào biểu đồ này như nhìn vào những trang sử của thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2019-2024. Mỗi giai đoạn là một chương sách với những sự kiện đặc trưng:
- Chương 1 (2019 – Đầu 2020): Giai đoạn Tích lũy và Bất ổn trước Bão.
- Diễn biến: Thị trường đi ngang (sideways) trong một biên độ tương đối hẹp. Khối lượng giao dịch ở mức trung bình thấp.
- Bối cảnh lịch sử: Giai đoạn này thế giới đang đối mặt với căng thẳng thương mại Mỹ – Trung. Nền kinh tế Việt Nam vẫn ổn định nhưng thị trường chứng khoán phản ánh sự thận trọng, chờ đợi một cú hích rõ ràng hơn.
- Chương 2 (Tháng 3/2020): Cú sốc “Thiên nga đen” COVID-19.
- Diễn biến: Một cây nến đỏ dài, sụt giảm cực mạnh và nhanh chóng, quét sạch thành quả của cả năm trước đó. VN-Index rơi về vùng 650 điểm.
- Bối cảnh lịch sử: Đại dịch COVID-19 bùng phát toàn cầu, gây ra sự hoảng loạn tột độ trên mọi thị trường tài chính. Đây là một sự kiện lịch sử mang tính bước ngoặt.
- Chương 3 (Giữa 2020 – Đầu 2022): Sóng Thần F0 và Kỷ nguyên Tiền rẻ.
- Diễn biến: Giai đoạn tăng trưởng ngoạn mục nhất trong lịch sử thị trường. Hàng loạt cây nến xanh dài, dứt khoát xuất hiện liên tiếp. Khối lượng giao dịch bùng nổ lên mức kỷ lục. VN-Index tăng hơn gấp đôi, từ đáy 650 lên đỉnh lịch sử ~1530 điểm.
- Bối cảnh lịch sử: Đây là thời kỳ của các nhà đầu tư mới (“F0”). Do giãn cách xã hội và lãi suất tiết kiệm xuống mức cực thấp, một lượng tiền khổng lồ từ người dân đã đổ vào kênh chứng khoán, tạo ra một con sóng tăng giá chưa từng có.
- Chương 4 (2022 – Giữa 2023): “Mùa đông” Chứng khoán và Cuộc Thanh lọc.
- Diễn biến: Một chuỗi nến đỏ dài và mạnh mẽ, xóa đi phần lớn thành quả của con sóng thần trước đó. Thị trường rơi vào giai đoạn giảm giá (bear market) khốc liệt.
- Bối cảnh lịch sử: Giai đoạn này được đánh dấu bởi nhiều sự kiện: Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tăng lãi suất mạnh để chống lạm phát, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng phải tăng lãi suất theo. Quan trọng hơn là các sự kiện trong nước liên quan đến việc siết chặt thị trường trái phiếu doanh nghiệp và những vụ việc trong ngành bất động sản, gây khủng hoảng niềm tin.
- Chương 5 (Giữa 2023 – Hiện tại): Nỗ lực Phục hồi trên “Bức tường Nghi ngại”.
- Diễn biến: Thị trường bắt đầu tạo đáy và đi lên một cách chậm rãi, xen kẽ các tháng tăng và giảm. Khối lượng giao dịch có sự cải thiện nhưng chưa quay lại mức đỉnh của 2021.
- Bối cảnh lịch sử: Nền kinh tế bắt đầu có dấu hiệu phục hồi, lãi suất hạ nhiệt trở lại. Tuy nhiên, niềm tin của nhà đầu tư vẫn còn mong manh sau cú sập 2022. Thị trường đang trong giai đoạn “vừa đi vừa dò”, cố gắng vượt qua các vùng kháng cự cũ.
II. Phân tích của Chuyên gia Kinh tế: “Dòng chảy của Tiền và Vĩ mô”
Góc nhìn kinh tế sẽ lý giải “tại sao” thị trường lại vận động như vậy.
- Động lực tăng trưởng (2020-2022):
- Lãi suất thấp kỷ lục: Đây là yếu tố cốt lõi. Khi lãi suất tiền gửi chỉ còn 4-5%, kênh chứng khoán với tiềm năng sinh lời cao hơn trở nên cực kỳ hấp dẫn, hút dòng tiền thông minh và cả dòng tiền nhàn rỗi trong dân.
- Chính sách tiền tệ và tài khóa nới lỏng: Chính phủ bơm tiền hỗ trợ kinh tế vượt qua đại dịch.
- Tăng trưởng kinh tế vĩ mô: Việt Nam là một trong số ít quốc gia duy trì tăng trưởng dương trong năm 2020, tạo niềm tin cho nhà đầu tư trong và ngoài nước.
- Nguyên nhân sụt giảm (2022-2023):
- Thắt chặt tiền tệ toàn cầu và trong nước: Việc tăng lãi suất làm cho chi phí vốn tăng lên, tiền bị rút ra khỏi các kênh rủi ro như chứng khoán để quay về kênh an toàn hơn (tiết kiệm).
- Các rủi ro hệ thống nội tại: Vấn đề trái phiếu doanh nghiệp (Vụ Vạn Thịnh Phát, Tân Hoàng Minh) và thị trường bất động sản đóng băng đã tạo ra một cú sốc niềm tin, gây ra tình trạng bán tháo chéo trên thị trường cổ phiếu.
- Định giá cao: Sau giai đoạn tăng nóng, định giá (P/E) của nhiều cổ phiếu đã ở mức rất cao, khiến thị trường trở nên mong manh trước các tin xấu.
- Bối cảnh hiện tại (2024):
- Mặt bằng lãi suất đã quay trở lại vùng thấp.
- Chính phủ đang đẩy mạnh đầu tư công.
- Kinh tế vĩ mô đang trên đà phục hồi nhưng tốc độ còn chậm.
- Thị trường đang được hỗ trợ bởi nền tảng vĩ mô tốt dần lên, nhưng dòng tiền lớn vẫn còn thận trọng do những “vết sẹo” từ năm 2022.
III. Phân tích của Chuyên gia Tâm lý Giao dịch: “Biểu đồ của Tham lam và Sợ hãi”
Biểu đồ này là một thước đo hoàn hảo về tâm lý đám đông.
- Hoảng loạn (Panic – T3/2020): Cây nến đỏ dài thể hiện sự sợ hãi tột độ. Mọi người bán ra bằng mọi giá, không cần quan tâm đến giá trị doanh nghiệp. Đây là giai đoạn “đầu hàng” (capitulation).
- Hưng phấn & FOMO (Euphoria & Fear Of Missing Out – 2021): Những cây nến xanh dài liên tiếp, khối lượng khổng lồ. Tâm lý đám đông lúc này là “mua gì cũng thắng”. Nhà đầu tư mới liên tục tham gia vì sợ bỏ lỡ cơ hội làm giàu nhanh chóng. Sự tham lam lên đến đỉnh điểm.
- Sợ hãi & Tuyệt vọng (Fear & Despair – 2022): Khi thị trường đảo chiều, sự hưng phấn nhanh chóng chuyển thành sợ hãi. Những người đu đỉnh bắt đầu bán tháo. Các lệnh bán giải chấp (margin call) kích hoạt một làn sóng bán tháo khác, tạo ra sự tuyệt vọng và rời bỏ thị trường hàng loạt.
- Nghi ngờ & Hy vọng (Disbelief & Hope – 2023 đến nay): Thị trường đi lên trong sự nghi ngờ. Nhiều người vẫn nghĩ đây chỉ là một cú hồi kỹ thuật (“bull trap”). Mỗi đợt tăng giá đều đi kèm với sự hoài nghi, nhưng dần dần, hy vọng về một chu kỳ mới bắt đầu nhen nhóm. Đây là giai đoạn tâm lý giằng co dữ dội nhất.
Tổng kết và Nhận định
Biểu đồ VN-Index giai đoạn 2019-2024 là một case study kinh điển về chu kỳ của thị trường, được điều khiển bởi các yếu tố kinh tế vĩ mô và khuếch đại bởi tâm lý đám đông.
- Quá khứ: Chúng ta đã trải qua một chu kỳ trọn vẹn: Tích lũy -> Bùng nổ (Bubble) -> Suy thoái (Burst) -> Phục hồi.
- Hiện tại: Thị trường đang ở trong giai đoạn cuối của pha phục hồi và bắt đầu bước vào một giai đoạn tích lũy mới cho một chu kỳ tăng trưởng tiềm năng. Việc VN-Index đang tiệm cận lại vùng 1500 điểm cho thấy sức mạnh nội tại và niềm tin đang dần quay trở lại.
- Từ cuối 2024 tới nay: Chúng thể hiện một kịch bản lạc quan rằng thị trường sẽ vượt qua đỉnh cũ và bước vào một con sóng tăng mới. Kịch bản này có thể xảy ra nếu các yếu tố vĩ mô tiếp tục thuận lợi (lãi suất thấp, tăng trưởng kinh tế tốt, hệ thống KRX đi vào hoạt động, nâng hạng thị trường…).
Lời khuyên: Với tư cách là nhà phân tích, tôi nhấn mạnh rằng quá khứ không đảm bảo cho tương lai. Biểu đồ này cung cấp những bài học vô giá về sự kiên nhẫn, quản trị rủi ro và tầm quan trọng của việc thấu hiểu cả kinh tế vĩ mô lẫn tâm lý thị trường. Khi chạm 1500 sẽ có những đợt rung lắc, có thể về lại 1400, thậm chí 1300. Nhưng tôi tin về mặt dài hạn mọi thứ sẽ tốt đẹp lên và vnindex sẽ đàng hoàng vượt khỏi 1500.
